Γιαννικοπούλου, Α. Α. (2001). Χριστουγεννιάτικες αναγνωστικές δραστηριότητες στο νηπιαγωγείο.
Στη σημερινή ‘γραμματοκρατούμενη’ κοινωνία, σίγουρα δεν υπάρχει μέρα που δεν χρειάσθηκε κάτι να γράψουμε ή να διαβάσουμε. Ιδιαίτερα την περίοδο των χριστουγεννιάτικων εορτών. Οι ευκαιρίες που θα μετατρέψουν καθημερινά γεγονότα σε αναγνωστικά παιχνίδια για τα παιδιά είναι αναρίθμητες ακόμη και μέσα στο χώρο του νηπιαγωγείου. Από τη λίστα των πρωτοχρονιάτικων δώρων και τη συνταγή για τα γιορτινά κουλουράκια μέχρι το κλασικό πια γράμμα στον Αϊ Βασίλη και τις ευχετήριες κάρτες, δίνεται στη νηπιαγωγό η δυνατότητα να εμπλέξει τα παιδιά σε αναγνωστικές δραστηριότητες και να τα συντροφέψει σε ταξίδια μαγικά στον κόσμο της γραπτής γλώσσας.
Ανάμεσα σε άλλες προτείνουμε τις ακόλουθες χριστουγεννιάτικες αναγνωστικές δραστηριότητες:
- Ο Αϊ Βασίλης με τις ευχές. Σε ένα μεγάλο χάρτινο Αϊ Βασίλη -κατασκευή στον τοίχο- καρφιτσώνουμε χάρτινες ταινίες που γράφουν πάνω τους ευχές. Τα παιδιά συχνά προτρέπονται να ‘διαβάσουν’ τις ευχές του Αϊ Βασίλη (π.χ. Χρόνια Πολλά, Καλά Χριστούγεννα). Η κατασκευή λειτουργεί και ως πρότυπο όταν τα νήπια φτιάχνουν τις δικές τους χριστουγεννιάτικες κάρτες.
- Πολύχρωμες ευχές. Με την ευκαιρία της χριστουγεννιάτικης γιορτής, τα νήπια πάνω σε πολύχρωμα χαρτάκια ‘γράφουν’ τις ευχές τους και ζωγραφίζουν κάτι σχετικό. Στη συνέχεια και όταν τα πολύχρωμα χαρτάκια αγάπης έχουν ετοιμασθεί, τα παιδιά διπλώνουν καθένα το δικό του, φουσκώνουν από ένα μπαλόνι και τοποθετούν την ευχούλα τους εκεί μέσα. Μια πολύχρωμη, πολύβουη έκπληξη τα περιμένει τη μέρα της γιορτής, όπου τα μπαλόνια θα μοιρασθούν τυχαία και ο καθένας θα ‘διαβάσει’ την ευχή κάποιου συμμαθητή του.
- Τα χριστουγεννιάτικα δένδρα. Το αναγνωστικό υλικό του παιχνιδιού περιορίζεται στα ονόματα των παιδιών, αφού αυτά είναι συνήθως οι πρώτες λέξεις που μαθαίνουν να ‘διαβάζουν’ τα νήπια. Σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού, κάθε παιδί παίκτης παίρνει από ένα χριστουγεννιάτικο δένδρο ζωγραφισμένο σε χαρτόνι και χωρισμένο σε τέσσερα μέρη. Σε κάθε τμήμα του δένδρου είναι γραμμένο το όνομα κάποιου παιδιού. Κανένα δένδρο δεν είναι ίδιο με τα άλλα. Τα ονόματα των παιδιών γράφονται σε κλήρους και φυλάσσονται σε ένα άλλο πολύχρωμο κουτί. Κάποιο παιδί αναλαμβάνει να τραβά τους κλήρους και να ‘διαβάζει’ το όνομα που γράφεται επάνω τους. Οι παίχτες χρωματίζουν το τμήμα του δένδρου στο οποίο αναγράφεται το όνομα που ακούσθηκε. Η νηπιαγωγός και το ομώνυμο συνήθως παιδί ελέγχουν αν όντως χρωματίζεται το σωστό τμήμα. Νικητής ανακηρύσσεται όποιος πρώτος κάνει να πρασινίσει το χριστουγεννιάτικο δένδρο του.
- Το μελωδικό μας δέντρο. Κατασκευάζουμε από χρωματιστά χαρτιά και κολλάμε στον τοίχο ένα μεγάλο χριστουγεννιάτικο δένδρο. Κάθε φορά που τα παιδιά μαθαίνουν ένα καινούργιο τραγούδι, μια πολύχρωμη μπάλα με γραμμένο πάνω της το σχετικό τραγούδι προστίθεται στα κλαδιά του. Όσο πλησιάζει ο καιρός της γιορτής το δένδρο μας στολίζεται όλο και περισσότερο.
- Μουσικά στολίδια. Σε χαρτιά κομμένα σε σχήμα χριστουγεννιάτικης μπάλας, καμπάνας και των συναφών γράφουμε από το δέντρο με τα τραγούδια όλα τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια, ένα σε κάθε φύλλο. Μετά προσθέτουμε δύο χρωματιστά φύλλα, κομμένα κι αυτά στο σχήμα του αντίστοιχου στολιδιού, για εξώφυλλα, και τα δένουμε μαζί σε ένα βιβλίο. Τα νήπια αναλαμβάνουν να το εικονογραφήσουν και να προσθέσουν στο εξώφυλλό του με μεγάλα γράμματα τον τίτλο, ‘Τα Χριστουγεννιάτικα Τραγούδια μας’.
- Το παιχνίδι του κρυμμένου θησαυρού. Η νηπιαγωγός έχει κρύψει ένα χριστουγεννιάτικο ποίημα σε κάποια γωνιά της τάξης. Τα παιδιά καλούνται να τα ανακαλύψουν με τη βοήθεια πληροφοριών γραμμένων πάνω σε διπλωμένα χαρτιά. Το πρώτο χαρτάκι βρίσκεται σε εμφανές σημείο και τα προτρέπει να κοιτάξουν σε κάποιο συγκεκριμένο μέρος (π.χ. «Ψάξε στη “ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ”). Εκεί βρίσκουν δεύτερη πληροφορία που τους στέλνει κάπου αλλού, και αυτή με τη σειρά της κάπου αλλού. Επειδή μας ενδιαφέρει να μη δημιουργήσουμε μόνο ένα ευχάριστο παιχνίδι αλλά μια αναγνωστική δραστηριότητα, θεωρείται απαραίτητο η νηπιαγωγός να υιοθετεί ένα στερεότυπο τρόπο διατύπωσης των εντολών (π.χ. Ψάξε στο/η). Μόνο έτσι τα νήπια θα κατορθώσουν να τις ‘διαβάσουν’. Όσο για τον τόπο που οφείλουν να κοιτάξουν, θα μπορέσουν να το ‘διαβάσουν’ αν συγκρίνουν αυτό που γράφει το χαρτί με τις επιγραφές που υπάρχουν στις διάφορες γωνιές. Π.χ. ‘Ψάξε στη ‘ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ’. Ακόμη, καλό θα ήταν να αποφευχθεί η χρήση βοηθητικών σχεδίων (π.χ. το σκίτσο της βιβλιοθήκης), αφού σε αυτήν την περίπτωση τα νήπια αγνοούν παντελώς τα γραπτά μηνύματα και απλώς κοιτούν τις εικόνες.
- Χριστουγεννιάτικα στολίδια. Ακόμη και η διαδικασία του μαγειρέματος μπορεί να πάρει … αναγνωστικές διαστάσεις. Η ανάγνωση και εκτέλεση μιας μαγειρικής συνταγής φέρνει με τρόπο ευχάριστο τα νήπια σε επαφή με ένα άλλο είδος έντυπου υλικού. Η νηπιαγωγός παρουσιάζει τη συνταγή από το βιβλίο ή φροντίζει να την έχει αντιγράψει σε ένα μεγάλο χαρτόνι. Τα παιδιά ‘διαβάζουν’ κι εκτελούν μια συνταγή που θα ενθουσιάσει τα παιδιά είναι η δημιουργία χριστουγεννιάτικων στολιδιών για το δένδρο από αλμυρή ζύμη.
- Τα παιδιά προτείνουν. Σε έναν πίνακα στο χώρο της βιβλιοθήκης τα παιδιά καρφιτσώνουν τις προτάσεις τους για τα βιβλία, επετειακά και μη, που προτείνουν στους συμμαθητές τους για την περίοδο των γιορτών. Ένας τρόπος γνωστοποίησης των προτάσεών τους είναι η ανάρτηση της φωτοτυπίας του εξώφυλλου του προτεινόμενου βιβλίου υπογεγραμμένο από το παιδί που το συνιστά. Αν κάποιος άλλος το ‘διαβάσει’ και συμφωνήσει μαζί του συμπληρώνει και εκείνος το όνομά του πάνω στην ίδια φωτοτυπία.
Επιτραπέζια παιχνίδια. Ανάμεσα στα άλλα που η ευφάνταστη νηπιαγωγός μπορεί να δημιουργήσει, προτείνονται:
α) Αγιοβασίληδες και Καλικάντζαροι. Το παιχνίδι μοιάζει με το γνωστό σε όλους μας φιδάκι μόνο που οι παραδοσιακές σκάλες αντικαθίστανται με μικρούς Αγιοβασίληδες και τα φίδια με σκανταλιάρικα καλικαντζαράκια. Όταν οι παίχτες ‘χτυπήσουν’ πάνω σε αυτούς τραβούν εντολές. Οι πρώτοι τούς βοηθούν να τερματίσουν ενώ οι δεύτεροι προσπαθούν να τους δυσκολεύσουν. Οι εντολές πρέπει να είναι διατυπωμένες με στερεότυπες φράσεις ούτως ώστε τα ίδια τα παιδιά να τις ‘διαβάζουν’ (Π.χ. Προχώρα χ βήματα, Πήγαινε πίσω ψ βήματα, Μείνε).
β) Ο Αϊ Βασίλης κατεβαίνει την καμινάδα. Ζωγραφίζουμε σε χαρτόνι, ή πιο θεαματικά στερεώνουμε στον τοίχο, μια ψηλή καμινάδα που οδηγεί κατευθείαν σε μια άδεια κάλτσα δίπλα στο αναμμένο τζάκι. Ένας γελαστός χάρτινος Αϊ Βασίλης επιχειρεί να την κατέβει τούβλο τούβλο για να αφήσει το δώρο του. Θα το κατορθώσει όμως μόνο αν το παιδί παίκτης μπορέσει να ‘διαβάσει’ γνωστές φράσεις και λέξεις των παιδιών (π.χ. Χρόνια Πολλά, Ευτυχισμένο το 2013, Χριστούγεννα). Αν διαβάσει λάθος, ο Αγιοβασίλης φρακάρει στην καμινάδα και κάποιο άλλο παιδί αναλαμβάνει να τον βοηθήσει να κατέβει.
- Ο Άγιος Βασίλης ετοιμάζεται.Σε ένα ταμπλό στον τοίχο που αντιπροσωπεύει την αποθήκη τα παιδιά κόβουν και στερεώνουν με πινέζες τμήματα από συσκευασίες προϊόντων που θα ήθελαν να πάρουν ως δώρο (π.χ. τον τίτλο ενός βιβλίο, το κουτί μιας κούκλας). Η νηπιαγωγός φροντίζει τα αποκόμματα να μην περιλαμβάνουν εικόνες αλλά μόνο το γραπτό μήνυμα. Στην άλλη γωνιά της τάξης, ο Άγιος Βασίλης δίνει στους βοηθούς του μια λίστα –την έχει συντάξει η νηπιαγωγός φωτοτυπώντας ορισμένες από τις καρτέλες της αποθήκης σε τυχαία σειρά- με τα δώρα που του παρήγγειλαν τα παιδιά. Οι βοηθοί τρέχουν στην αποθήκη και συγκρίνοντας τη λίστα με τις ετικέτες, επιλέγουν, ξεκαρφώνουν και προσκομίζουν τις ετικέτες-προϊόντα που τους ζητήθηκαν.
- Ο χάρτης του Αϊ Βασίλη. Τα παιδιά φτιάχνουν και ταχυδρομούν στον Αϊ Βασίλη χάρτη της περιοχής τους ούτως ώστε τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς να εντοπίσει ευκολότερα τα σπίτια τους. Πάνω στο χάρτη σημειώνουν τα σημαντικά κτίρια της πόλης τους π.χ. ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ, για να βοηθήσουν τον Άγιο στον προσανατολισμό του. Φυσικά, σχεδιάζουν και τα σπίτια τους γράφοντας το καθένα με μεγάλα καθαρά γράμματα και το όνομά του, καθώς και την οδό και τον αριθμό όπου βρίσκονται. Καλό είναι ο χάρτης να σταλεί ταχυδρομικώς στον Άγιο μαζί με τα γράμματα των παιδιών.
Οι παραπάνω δραστηριότητες δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια πολύ σύντομη πρόταση, ενδεικτική ωστόσο των άπειρων ευκαιριών που προσφέρονται στη νηπιαγωγό για να μετατρέψει ένα οποιαδήποτε συμβάν σε αναγνωστικό γεγονός με ευεργετικά αποτελέσματα για την κατάκτηση του γραπτού λόγου. Τα παιδιά που έρχονται σε επαφή με τη γραπτή γλώσσα μέσα από καταστάσεις με νόημα και ενδιαφέρον, ακόμη και αν δεν κατορθώσουν να μάθουν να διαβάζουν, σίγουρα καταλαβαίνουν ένα πράγμα: η εκμάθηση ανάγνωσης εκτός από απαραίτητη για τη ζωή μπορεί να είναι συγχρόνως και …διασκεδαστική.
[1] Σύμφωνα με το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου για τη Γλώσσα, τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το γραπτό λόγο και προτρέπονται να ‘διαβάσουν’ και να ‘γράψουν’. Η αίθουσα γεμίζει βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες και οι μικροί μαθητές παρατηρούν, σχολιάζουν, μιμούνται, δημιουργούν με τρόπο φυσικό και αβίαστο αποκωδικοποιούν πολλά από τα μυστικά της γραπτής γλώσσας και μαθαίνουν να γράφουν και να διαβάζουν. Για περισσότερα εκτός από τα τέσσερα σχετικά βιβλία του Οργανισμού δες: Α Α. Γιαννικοπούλου (1998). Από την Προανάγνωση στην Ανάγνωση. Οδηγός για γονείς και Εκπαιδευτικούς. Καστανιώτης.